پروپوزال چیست و چگونه تنظیم می‌شود؟ (قسمت اول)

پروپوزال پیشنهاد اولیه هر  مورد پژوهش است. انجام امور تحقیقاتی و پژوهشی، امری زمان بر و بسیار دشوار است. پیش بینی همه جانبه طرح و ارائه نقشه کلی می تواند موجب تسهیل در پروژه تحقیقاتی می‌شود. تهیه پروپوزال ارشد یا طرح پیشنهادی تحقیق، نخستین گام در فرایند تحقیق است که توجیه‌پذیر بودن آن مورد قضاوت قرار می‌گیرد و دانشجو باید بتواند از آن دفاع کند. تنظیم نهایی پروپوزال ارشد اهمیت بسیار زیادی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارد.

پروپوزال از چه قسمت‌هایی تشکیل می‌شود؟

انتخاب موضوع

بدون مشخص کردن و انتخاب موضوع، هیچ تحقیقی انجام نمی‌گیرد. انتخاب موضوع تحت نظارت استاد راهنما یا مشاور صورت می‌گیرد و می‌بایست با دقت انجام شود. برخی از مواردی که در انتخاب موضوع باید لحاظ شود عبارت‌اند از:

موضوع انتخابی باید مورد علاقه محقق بوده و به حل مشکل و مسئله‌ای کمک کند. در انتخاب موضوع بهتر است اولویت را در نظر بگیرید و به مشکلاتی که اهمیت بیشتری دارد و کمتر در آن تحقیقی صورت گرفته بپردازید. حل مشکلاتی که با کمترین هزینه بیشترین منفعت را برای جامعه به همراه داشته باشند بسیار پسندیده‌تر است.

الف- موضوع باید جدید بوده و قبلاً در مورد آن کاری صورت نگرفته باشد. با جستجو در سایت ایران داک می‌توانید از تکراری نبودن موضوع پروپوزال و پایان نامه اطلاع پیدا کنید.

ب- موضوع پروپوزال ارشد باید در ارتباط با تحصیلات و تخصص دانشجو و محقق باشد.

ج- منابع لازم، مواد و وسایل، تجهیزات، بودجه و اطلاعات برای انجام تحقیق باید در نظر گرفته شود. عدم دسترسی به این موارد در روند پروپوزال اشکال ایجاد می‌کند.

د- موضوع تحقیق در زمان مورد نظر قابل انجام باشد.

ه-موضوع باید با قوانین ی، اجتماعی، فرهنگی و ارزشی جامعه منافاتی نداشته باشد و نکات اخلاقی و حقوق انسانی را مورد توجه قرار دهد.

عنوان موضوع پروپوزال ارشد

انتخاب عنوان مناسب برای موضوع مورد نظر اهمیت بسیاری دارد. عنوان ویترین تحقیقات شماست و بیش از بقیه قسمت‌ها دیده می‌شود. 

-عنوان باید با موضوع همخوانی و ارتباط داشته باشد.

– عنوان باید جذاب و کامل باشد.

-طرح سؤال در عنوان مناسب نیست

-عنوان نه خیلی بلند و نه خیلی کوتاه باشد.

– عنوان در نگارش فارسی بدون اشکال بوده و قابلیت بدون اشکال ترجمه تخصصی به انگلیسی را داشته باشد. در پروپوزال عنوان هم به صورت فارسی و هم به صورت انگلیسی نوشته می‌شود.

– عنوان باید مفهوم کلی موضوع و محتوای تحقیق را مشخص کند.

-عنوان باید بدون کلمات اختصاری و واژه‌های مبهم باشد.

-عنوان بدون کلمات منفی و دور از پیش‌داوری باشد.

– در صورت وم باید زمان و مکان انجام تحقیق در موضوع مشخص باشد.

بیان مسئله

بیان مسئله توضیح مختصری است که اهمیت تحقیق را به روشنی مشخص می‌کند. محقق در آن توضیح می‌دهد که به دنبال چه چیزی است و در پی حل کدام مسئله است. دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری باید بتواند توضیح دهد با انجام این تحقیق چه منفعتی حاصل خواهد شد. برای تأیید انجام پروپوزال ارشد ، بیان مسئله باید قانع کننده باشد در نگارش بیان مسئله موارد زیر را لحاظ کنید:

-بیان مسئله باید بر اساس نظم منطقی از کل به جز و از عمومی به اختصاصی، تنظیم شود و پیوستگی مطالب را حفظ کند.

-مشکل را به طور کامل شرح دهد و ضرورت انجام تحقیق را مشخص کند.

– به ضرورت انجام تحقیق و تأثیر مثبت آن اشاره کند.

-چنانچه تحقیقی در این زمینه انجام شده به آن اشاره کرده و تفاوت این تحقیق با موارد قبلی را مشخص کنید.

– ذکر شود نتایج تحقیق می‌تواند برای چه گروه‌ها و یا سازمان‌هایی مفید باشد و از آن بهره خواهند برد.

– در بخش آخر بیان مسئله، هدف تحقیق را مطرح کنید.

 ابزار و منابع جمع آوری و تحلیل اطلاعات

هیچ پژوهشی بدون اطلاعات کامل نمی‌شود. در تحقیقات نظری، استفاده از کتابخانه و اسناد علمی-تاریخی به جمع آوری اطلاعات کمک می‌کند و تحقیقات با موضوع علمی، آزمایش و تجربه می‌تواند مفید باشد. در پروپوزال ارشد ابزار جمع آوری اطلاعات: پرسشنامه، مصاحبه، انجام آزمایش، مشاهده و غیره می‌بایست به درستی مشخص باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات باید:

-به طور روشن شرح داده شود و مناسب‌ترین ابزار باشد.

-ابزار با نوع تحقیق هم خوانی داشته باشد.

-نحوه بررسی با ابزار مشخص شود.

-روش تجزیه تحلیل داده‌های به دست آمده از ابزار توضیح داده شود.

-مراحل و جزئیات به دست آمدن داده‌ها با ابزار شرح داده شود.

-آزمون‌های آماری با تحقیق تناسب داشته باشد

پیشینه تحقیق

پیرامون فعالیت‌های صورت گرفته در تحقیق مورد نظر اطلاعاتی را کسب کنید و به مقالات قبلی اشاره کنید. از تکرار پرهیز و نقاط ضعف و قوت تحقیقات قبلی را بررسی کنید. در بیان پیشینه تحقیق می‌بایست این موارد لحاظ شود:

-مقالات نام برده شده باید در ارتباط با موضوع تحقیق باشد.

-تاریخ انتشار مقالات از جدید به قدیم تنظیم شود.

-مقالات بر اساس محل انجام تنظیم شود ابتدا تحقیقات داخل کشور و سپس تحقیقات بین المللی را بنویسید.

رتبه علمی و اعتبار مقالات و ژورنال‌ها سنجیده شود.

-آدرس کامل، مقالات استنادی در بخش منابع ذکر شود.

اهداف تحقیق

اهداف تحقق به دو بخش الف-اهداف کلی ب- اهداف جزئی تقسیم می‌شود. در بیان اهداف تحقیق رعایت این موارد موجب بهبود عملکرد می‌شود:

-هدف کلی با عنوان تحقیق هم خوانی داشته باشد و نتیجه نهایی تحقیق را بیان کند.

-هدف کلی و جزئی، به روشنی بیان شده و واقع‌بینانه باشد.

اهداف جزئی، بر اساس روال منطقی از هدف کلی استخراج شود.

هدف قابل اندازه گیری و سنجش باشد.

-هدف تحقیق با استناد به مراجع علمی تعریف شود.

خود ارجاعی یا Self Citation یک تکنیک در مقاله نویسی است که یک داکیومنت را به داکیومنت های قبلی همان نویسنده ارجاع می دهد. این کار در نوع خود کار اشتباهی نیست  اما اگر نویسنده بدون رعایت قواعد این کار را انجام دهد سبب مختل شدن علم سنجی می شود. به الطبع در شرایطی که مولف با هدف personal gratification به این کار مبادرت ورزد امری اشتباه است. به طور مثال شخصی را درنظر بیاورید که ده عنوان مقاله داشته باشد که در تمام این مقالات به مابقی این ده مقاله ارجاع داده است. با این هدف H Index خود را ۱۰ برابر کرده است.

 نقل معنایی یا نقل قول غیر مستقیم

 به بازگویی یا بازنویسی بخشی از یک متن به صورتی که همان معنای متن اصلی لحاظ گردد اما با واژگان یا جمله های غیر از واژگان یا جمله های متن اصلی نقل معنایی گفته می شود. برای انجام نقل معنایی درست و دقیق، ابتدا باید متن را به صورت دقیق مطالعه و آن را درک کنید. اگر متن را به صورت ناقص درک کنید یا حدس و گمان را وارد کار کنید، نقل معنایی ممکن است نارسا و نادرست باشد.

یکی از سبک های رفرنس نویسی که مورد توجه دانشجویان و مجلات بسیار می باشد، رفرنس نویسی هاروارد است که بدلیل راحتی استفاده از آن بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.

سبک ارجاع دهی Harvard Referencing  سبکی است که بیشتر توسط دانشجویان استفاده می‌گیرد. روش ارجاع دهی هاروارد دو نوع استناد را شامل می‌شود:
استناد در متن: زمانی که از یک نقل قول استفاده می‌کنیم، بلافاصله بعد اتمام جمله داخل پرانتز نام نویسنده و سال را قید می‌کنیم. در دیگر موارد از فهرست منابع استفاده می‌کنیم که در این حالت اطلاعات کامل را در فهرست منابع قید می‌کنیم.

رفرنس دهی مقاله به سبک هاروارد Harvard 

دلیل راحتی استفاده هم این است که منابع بدون شماره هستند و بنابراین می‌توانند به آسانی اضافه یا حذف شوند و به همین روی به سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date System/Style) مشهور است. استناد در متن، نام نویسندگان و سال انتشار منبع مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیوه منبع نویسی هاروارد همچنین، کلیۀ منابع مورد استفاده در آخر مقاله (فهرست منابع)، طبق حروف الفبا فهرست می‌شوند. در صورت بکار بردن چند مقاله از یک نویسنده هم سال نشر اهمیت بیشتری می‌یابد و چنانچه نام نویسنده‌ها شبیه بود، از یک حرف مجزا علاوه بر نام اصلی برای تفکیک نام‌ها استفاده می‌شود.

مثال:

1 - رفرنس دهی به چند مقاله از یک نویسنده

نویسنده،حرف اول نام،سال. عنوان مقاله.عنوان کامل ژورنال.شماره جلد، شماره صفحه. 

• Nicolle, L.,1990. Data protection: laying down the law. Management Computing, vol. 13, no. 12, pp. 48-49, 52
•  عماد خراسانی، نسرین دخت. 1368"نقش کتابخانه در خدمت به توسعه کشاورزی ایران". زیتون. 88. .49 ،19- :1368 فروردین

2 - رفرنس دهی به مقالات ژورنال های قابل دسترس در پایگاه داده ها:

نویسنده، حرف اول نام، سال.عنوان مقاله. عنوان کامل ژورنال، شماره جلد، شماره صفحه. قابل دسترسی است.

(through Available) :اسم پایگاه داده.

 Baldwin, C.M., et al., 2004. Complementary and Alternative Medicine: a Concept Map. BMC Complementary and Alternative Medicine [online] vol. 2, no. 4 (13 February 2004). Available from: http://www.biomedcentral.com/content/pdf/1472-6882-4-2.pdf [Accessed 5 May 2004].

دانشجویانی که نحوه‌ی نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد را فرا می‌گیرند، نخست این نکته را می‌آموزند که در نگارش پایان نامه، یک پرسش پژوهشیِ اصلی، باید مطرح و پاسخ داده شود. یک پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، تا به این مرحله، مهم‌ترین قسمت از تحصیلاتتان به‌شمار خواهد آمد و طرح یک پرسش پژوهشیِ مرتبط با پایان نامه که نقش ستون فقرات آن‌را ایفا می‌کند، نگارش پایان نامه را از یک کار کسالت‌آور به یک امر حائز اهمیت تبدیل می‌کند. در این مطلب قصد دارم مراحل نگارش یک پایان نامه (کارشناسی ارشد) را به دانشجویان عزیز توضیح دهیم.